تاریخچه هفت دهه نزاع هند و پاکستان بر سر کشمیر
۱۲:۰۱ – ۱۷ ارديبهشت ۱۴۰۴
باشگاه خبرنگاران جوان؛ مینا عظیمی – شب گذشته هند اعلام کرد که به مواضع پاکستان حمله هوایی کرده است، در حالی که ارتش پاکستان اعلام کرد که پنج جت جنگنده هندی را سرنگون کرده است. این اتفاق تقریبا دو هفته پس از حمله تروریستی مرگبار در منطقه مورد مناقشه کشمیر تحت کنترل هند رخ می‌دهد که باعث تشدید لفاظی‌های خصمانه بین دو کشور شد.
هند اظهار داشته است که پاکستان با حمله ۲۲ آوریل که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر شد، مرتبط بوده است، اتهاماتی که پاکستان بار‌ها آن را رد کرده است. اما مشکل میان دو طرف بر سر چیست؟
کشمیر، دره‌ای زیبا در هیمالیا، بین هند و پاکستان، دو کشور مسلح به سلاح هسته‌ای، قرار دارد که نزدیک به ۸۰ سال است برای کنترل این منطقه با هم رقابت می‌کنند. بر اساس گزارش روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، تاریخچه اختلاف بین دو کشور بر سر کشمیر به شرح زیر است.
۱۹۴۷: آغاز‌های ناامیدکننده
اختلاف بر سر کشمیر تقریبا از زمان استقلال پاکستان و هند وجود داشته است. در سال ۱۹۴۷، انگلیس، مستعمره سابق خود، هند را به دو کشور تقسیم کرد: پاکستان با اکثریت مسلمان و هند با اکثریت هندو، در حالی که سرنوشت کشمیر در هاله‌ای از ابهام قرار داشت.
ظرف چند ماه پس از تقسیم، هر دو کشور ادعای مالکیت بر این منطقه را مطرح کردند و درگیری نظامی درگرفت. شاهزاده هندوی حاکم بر کشمیر که در ابتدا حاضر به واگذاری حاکمیت خود نبود، پس از ورود نظامیان پاکستانی به بخش‌هایی از قلمروش، مجبور شد در ازای تضمین‌های امنیتی به هند بپیوندد. این اولین درگیری بین هند و پاکستان بر سر کشمیر بود.
۱۹۴۹: پایان جنگ جهانی اول
در ژانویه ۱۹۴۹، اولین جنگ بین هند و پاکستان بر سر کشمیر پس از مداخله سازمان ملل متحد برای برقراری آتش‌بس پایان یافت. طبق مفاد آتش‌بس، خطی ترسیم شد که این سرزمین را تقسیم می‌کرد و هند حدود دو سوم آن و پاکستان یک سوم باقی‌مانده را در اختیار داشتند. قرار بود این خط تا زمان دستیابی به یک توافق سیاسی دائمی، موقت باشد.
۱۹۶۵: آغاز دوباره جنگ
تنش‌ها بین هند و پاکستان در تابستان ۱۹۶۵، پس از درگیری‌های مرزی در جنوب کشمیر در اوایل همان سال، بالا گرفته بود. وقتی پاکستان در ماه اوت حمله‌ای را در آن سوی خط آتش‌بس در کشمیر آغاز کرد، درگیری به سرعت به یک جنگ تمام‌عیار تبدیل شد که حدود سه هفته طول کشید و ویرانی گسترده‌ای به جا گذاشت.
در ژانویه ۱۹۶۶، دو کشور توافق‌نامه‌ای برای حل اختلافات آینده از طریق روش‌های مسالمت‌آمیز امضا کردند. اما این آرامش دیری نپایید.
۱۹۷۲: تقسیم رسمی
پس از جنگ منطقه‌ای در سال ۱۹۷۱ که منجر به ایجاد بنگلادش (جدا شده از پاکستان) شد، پاکستان و هند تصمیم گرفتند مسئله کشمیر را دوباره بررسی کنند.
در دسامبر ۱۹۷۲، دو کشور حل و فصل بن‌بست بر سر خط آتش‌بس را اعلام کردند اما هیچ چیز تغییر نکرد، جز نام این خط که رسما به «خط کنترل» تبدیل شده است و هر کشور بخشی را که بیش از ۲۰ سال کنترل می‌کرد، حفظ کرد.
اگرچه این توافق در عمل تغییر چندانی ایجاد نکرد، اما امیدی برای بهبود روابط تیره بین دو کشور ایجاد کرد. منابع رسمی در دهلی نو، طبق گزارش خبرنگار نیویورک تایمز در آن زمان، از این توافق که در فضایی از حسن نیت و درک متقابل حاصل شد، ابراز رضایت کردند.
۱۹۸۷: تشدید شورش
در طول دوره‌ای از ناآرامی‌های سیاسی، که در سال ۱۹۸۷ به دلیل اختلافات بر سر انتخابات محلی که تقلبی تلقی شد، تشدید شد، برخی از کشمیری‌ها به خشونت مسلحانه روی آوردند، هند نیز پاکستان را به حمایت از این شورش‌ها متهم کرد.
طی دهه بعد، پلیس کشمیر ده‌ها هزار بمب‌گذاری، حمله با چاقو و خمپاره و آدم‌ربایی را ثبت کرد. این خشونت در هزاره جدید رو به کاهش گذاشت، اما سال‌ها شورش خشونت‌آمیز، رابطه اعتماد بین هند و پاکستان را به شدت تضعیف کرده است.
۱۹۹۹: مذاکرات صلح شکست خورد
با نزدیک شدن به هزاره جدید، به نظر می‌رسید که هند و پاکستان ممکن است در آستانه صلحی پایدار باشند. در فوریه ۱۹۹۹، نواز شریف، نخست وزیر وقت پاکستان پس از یک دهه که هیچ نخست وزیر هندی از پاکستان بازدید نکرده بود، میزبان همتای هندی خود در یک سفر رسمی بود. اسنادی امضا شد که تعهد آنها به عادی سازی روابط بین دو کشور را تأیید می‌کرد.
نخست وزیر وقت پاکستان، در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «ما باید برای مردم خود صلح و رفاه به ارمغان بیاوریم. ما به خودمان و نسل‌های آینده مدیونیم.»
اما پس از ۳ ماه، جنگ دوباره آغاز شد و کشمیر نقطه درگیری بود. این درگیری‌ها پس از آن آغاز شد که شبه نظامیانی از پاکستان به بخش تحت کنترل هند نفوذ کردند. دهلی نو ادعا کرد که این شبه‌نظامیان سربازان پاکستانی بوده‌اند، در حالی که پاکستان هرگونه دخالتی را رد کرد و آنها را «جنگجویان مستقل» توصیف کرد.
جنگ پس از آن پایان یافت که شریف خواستار عقب‌نشینی شبه‌نظامیان شد (درحالیکه آنها همچنان وفاداری خود را به پاکستان انکار می‌کرد) و متعاقبا در یک کودتای نظامی به رهبری یک ژنرال پاکستانی سرنگون شد، ژنرالی که بعدا مشخص شد دستور عملیاتی را داده که منجر به جنگ در کشمیر شد.
۲۰۱۹: هند حلقه محاصره را تنگ‌تر می‌کند
کشمیر پس از جنگ ۱۹۹۹ همچنان یکی از نظامی‌ترین مناطق جهان باقی ماند و از آن زمان تاکنون تنش‌ها چندین بار به اوج خود رسیده است.
آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در سال ۲۰۱۹ بود، زمانی که یک بمب‌گذاری منجر به کشته شدن حداقل ۴۰ سرباز هندی شد. در پاسخ، هند حملات هوایی را در داخل پاکستان آغاز کرد، اما تشدید درگیری قبل از اینکه به یک جنگ تمام عیار تبدیل شود، متوقف شد.
در آگوست ۲۰۱۹، دولت نارندرا مودی، نخست وزیر هند، وضعیت ویژه کشمیر را که از زمان الحاق کشمیر به هند در قانون اساسی هند تضمین شده بود، لغو کرد.
این با مجموعه‌ای از اقدامات سختگیرانه همراه بود: استقرار هزاران سرباز هندی، قطع اینترنت و ارتباطات در منطقه، به دست گرفتن کنترل اداری مستقیم منطقه توسط دهلی نو و دستگیری هزاران کشمیری، از جمله سران سیاسی طرفدار هند. این اقدامات ناظران بین‌المللی را شوکه کرد.
۲۰۲۵: حمله تروریستی
در ۲۲ آوریل ۲۰۲۵، تروریست‌های مسلح ۲۶ نفر را که عمدتا گردشگرانی از سراسر هند بودند، در نزدیکی پهلگام در کشمیر به ضرب گلوله کشتند و ۱۷ نفر دیگر را زخمی کردند.
این یکی از بدترین حملات به غیرنظامیان هندی در دهه‌های اخیر بود. بلافاصله پس از حمله، مقامات هندی به نقش پاکستان اشاره کردند، در حالی که نخست وزیر هند، بدون اشاره صریح به پاکستان، متعهد به مجازات عاملان و حامیان آنها شد.
در حمله اخیر اسلام آباد هرگونه دخالتی را رد کرد و تمایل خود را برای همکاری با هرگونه تحقیقات بین المللی اعلام کرد، اما دهلی نو همچنان متقاعد نشده است و به گفته نیویورک تایمز، به نظر می‌رسد سران آن در حال آماده سازی زمینه برای یک رویارویی نظامی هستند.
منبع: الشرق الاوسط
