اجرای حسابرسی سیستمی، ریسک تولید را کاهش می‌دهد
۱۶:۳۵ – ۲۳ ارديبهشت ۱۴۰۴ باشگاه خبرنگاران جوان ؛محبوبه کباری – نظام مالیاتی شفاف و پیش‌بینی‌پذیر یکی از زیرساخت‌های اصلی برای جذب سرمایه‌گذاری، بهبود فضای کسب‌وکار و تحقق عدالت اقتصادی در هر کشوری است. در سال‌های اخیر، یکی از تحولات مهم و مورد توجه در این حوزه، حرکت به سمت حسابرسی سیستمی و هوشمند بوده است؛ رویکردی که با حذف دخالت‌های سلیقه‌ای و افزایش دقت در رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، می‌تواند هم به نفع فعالان اقتصادی باشد و هم منافع عمومی را تأمین کند.
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی در ابتدای این گفت‌و‌گو با اشاره به اینکه اصلاح فرآیند حسابرسی مالیاتی یکی از مهم‌ترین گام‌های اصلاحات اقتصادی در کشور است، گفت: یکی از تحولاتی که می‌تواند مسیر نظام مالیاتی را متحول کند، حرکت به سمت حسابرسی سیستمی و هوشمند است. در این روش، بررسی اظهارنامه‌ها و رسیدگی به وضعیت مالیاتی مؤدیان از مسیر سامانه‌های اطلاعاتی، الگوریتم‌های تحلیلی و داده‌محور انجام می‌شود، نه از طریق روش‌های دستی و سنتی.
وی افزود: مهم‌ترین مزیت این نوع حسابرسی، پیش‌بینی‌پذیر شدن فرآیند مالیاتی برای فعالان اقتصادی است. وقتی مؤدی مالیاتی بداند که براساس داده‌های ثبت‌شده و معیار‌های مشخص مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، دیگر دغدغه سلیقه مأمور مالیاتی یا برداشت‌های فردی از پرونده وجود ندارد. این شفافیت و قابل پیش‌بینی بودن، باعث کاهش ریسک برای تولیدکنندگان می‌شود و همین مسئله می‌تواند به افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری در تولید منجر شود.
او با اشاره به تأثیر این تحول بر عدالت اقتصادی اظهار داشت: حسابرسی سیستمی به تحقق عدالت مالیاتی کمک می‌کند، چون مانع از آن می‌شود که برخی افراد با نفوذ یا آشنایی از پرداخت مالیات فرار کنند، یا برعکس، برخی تولیدکنندگان سالم و شفاف تحت فشار ناعادلانه قرار بگیرند. این روش، خطا‌های انسانی را کاهش می‌دهد، دقت رسیدگی را افزایش می‌دهد و مهم‌تر از همه، سلیقه‌گرایی را از فرآیند حذف می‌کند.
حاجی‌دلیگانی ادامه داد: ما باید به نقطه‌ای برسیم که مالیات‌ستانی در کشور با داده‌های واقعی، سامانه‌های یکپارچه و الگوریتم‌های شفاف انجام شود. وقتی داده‌ها از منابع مختلف مانند سامانه املاک، سامانه بانکی، گمرک، تراکنش‌ها و فاکتور‌های رسمی تجمیع می‌شود، دیگر جای انکار یا پنهان‌کاری باقی نمی‌ماند و اعتماد عمومی هم افزایش پیدا می‌کند.
با این حال، او تأکید کرد که این تحول نیاز به ظرافت در اجرا دارد و نباید به شکلی انجام شود که برای برخی از شرکت‌های بزرگ و چندوجهی، که دارای فعالیت‌های متنوع و پیچیده هستند، به شکل ناعادلانه‌ای سخت‌گیرانه یا اشتباه اجرا شود. وی گفت: حسابرسی سیستمی، هرچند در اصل یک رویکرد مثبت است، اما باید برای شرکت‌هایی که فعالیت گسترده و بین‌رشته‌ای دارند، ابزار‌های تکمیلی و تطبیقی در نظر گرفته شود تا عدالت حفظ شود. نمی‌توان انتظار داشت که با یک نسخه واحد، همه نوع کسب‌وکار را به‌درستی ارزیابی کرد.
او ادامه داد: در اجرای این طرح، باید بین بنگاه‌های کوچک، متوسط و بزرگ تمایز قائل شد. برای شرکت‌هایی که گردش مالی بالا و زنجیره فعالیت گسترده دارند، تحلیل داده باید با دقت بیشتری انجام شود و سامانه‌ها باید امکان تفسیر انعطاف‌پذیرتری داشته باشند. اگر این تفکیک‌ها در نظر گرفته نشود، ممکن است به جای تشویق به شفافیت، نتیجه معکوس بگیریم و فضای کسب‌وکار دچار بی‌اعتمادی شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش، با اشاره به نقش دولت و سازمان امور مالیاتی در پیشبرد این تحول گفت: لازم است دولت زیرساخت‌های لازم برای پیاده‌سازی کامل حسابرسی سیستمی را هرچه سریع‌تر تکمیل کند. همچنین، آموزش کارشناسان، اطلاع‌رسانی به مؤدیان، و طراحی پلن‌های پشتیبان برای اصلاح خطا‌های احتمالی در داده‌ها، از جمله پیش‌نیاز‌های مهم این مسیر است.
حاجی‌دلیگانی در ادامه این گفت‌و‌گو تأکید کرد: ما باید به سمت نظام مالیاتی شفاف، دیجیتال و عادلانه حرکت کنیم. این مسیر نه‌تنها به نفع دولت است، بلکه بیش از همه به نفع فعالان اقتصادی خواهد بود. سرمایه‌گذار زمانی وارد میدان می‌شود که بداند مقررات شفاف‌اند، اجرای آنها منصفانه است و ریسک‌های سلیقه‌ای از میان برداشته شده‌اند. حسابرسی سیستمی، اگر درست اجرا شود، یکی از ابزار‌های کلیدی تحقق این فضاست.
وی افزود: به طور خلاصه؛ اجرای هوشمندانه حسابرسی سیستمی با حذف سلیقه‌گرایی و ایجاد شفافیت در فرآیند رسیدگی، موجب کاهش ریسک برای تولیدکنندگان می‌شود. اما این نظام باید به‌گونه‌ای طراحی شود که برای شرکت‌های بزرگ و چندفعالیتی نیز عادلانه و متناسب باشد؛ چراکه پیچیدگی ساختار این بنگاه‌ها نیازمند دقت بیشتر و ابزار‌های تطبیقی در تحلیل داده‌هاست تا عدالت مالیاتی به‌درستی محقق شود.
